Równania i nierówności z wartością bezwzględną

Równania i nierówności z wartością bezwzględną

Kliknij w numer wybranego zadania, jeśli chcesz je zaznaczyć jako przerobione.
Możesz dowolnie zaznaczać zadania i usuwać zaznaczenia.
Jednak Twoje zaznaczenia nie będą widoczne po odświeżeniu strony.

Równania z wartością bezwzględną

Zadanie 1

Rozwiąż równanie | x | = 4.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x = 4 lub x = 4.

Jeżeli Twój wynik nie jest zgodny z odpowiedzią, kliknij przycisk "Powtórka" poniżej.

Wartość bezwzględna liczby rzeczywistej opisuje odległość tej liczby od liczby 0 na osi liczbowej. Na przykład wartość bezwzględna liczby 5 wynosi 5 . Wartość bezwzględna liczby 5 również wynosi 5 . Obie liczby są położone w odległości 5 od liczby 0 :


modul5.gif

Definicja 1

Wartość bezwzględna liczby dodatniej jest równa tej liczbie, natomiast wartość bezwzględna liczby ujemnej jest równa liczbie do niej przeciwnej:

| a | = { a dla a 0 a dla  a < 0

Z powyższej definicji wynika następujący fakt.

Jeżeli liczba r jest nieujemna, to zachodzi równoważność:

| a | = r a = r  lub  a = r

Nasze ćwiczenie.

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = 4 i a = x .

Liczba x spełnia więc równanie wtedy i tylko wtedy, gdy x = 4 lub x = 4.

Zadanie 2

Rozwiąż równanie | x 2 | = 4.

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 6 lub x = 2.

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = 4 i a = x 4.

Liczba x spełnia więc równanie | x 2 | = 4 wtedy i tylko wtedy, gdy:

x 2 = 4 lub x 2 = 4

Przekształcamy każde z równań i otrzymujemy:

x = 4 + 2 lub x = 4 + 2

x = 6 lub x = 2

Zadanie 3

Rozwiąż równanie | 2 x + 6 | = 8.

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 1 lub x = 7.

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = 8 i a = 2 x + 6.

Liczba x spełnia więc równanie | 2 x + 6 | = 8 wtedy i tylko wtedy, gdy:

2 x + 6 = 8 lub 2 x + 6 = 8

Przekształcamy każde z równań powyżej i otrzymujemy:

2 x = 2 lub 2 x = 14

x = 1 lub x = 7

Zadanie 4

Rozwiąż równanie | x 2 | = | x 10 | .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 6.

Jeżeli Twój wynik nie jest zgodny z odpowiedzią, kliknij przycisk "Powtórka" poniżej.

Zaznaczmy na osi liczbowej liczby 1 oraz 7 . Zauważmy, że ich odległość wynosi 6 . Zachodzą jednocześnie równości | 7 1 | = | 6 | = 6 i | 1 7 | = | 6 | = 6 .


odleglosc17.gif

Podobnie, odległość liczb 6 i 4 na osi liczbowej wynosi 10 . Mamy też | 4 ( 6 ) | = | 4 + 6 | = | 10 | = 10 i jednocześnie | 6 4 | = | 10 | = 10 .


odlegloscmin46.gif

Możemy sformułować następujący wniosek.

Wartość bezwzględna różnicy dwóch liczb jest równa odległości tych liczb na osi liczbowej.

Nasze ćwiczenie. Rozwiążemy równanie | x 2 | = | x 10 | .

Wartość bezwzględna różnicy dwóch liczb jest równa ich odległości na osi liczbowej.

Wobec tego równanie jest spełnione dla wszystkich takich liczb x , że odległość x od liczby 2 jest równa odległości x od liczby 10 .

Przypomnijmy, że liczbą równoodległą od dwóch liczb a , b , gdzie a < b , jest środek przedziału a , b .

Środek przedzialu [ a , b ] jest wyznaczony przez średnią arytmetyczną a + b 2 końców tego przedziału.

W naszym przypadku a = 2 i b = 10.

Liczbą o jednakowej odległości od liczby 2 i liczby 10 jest więc x = 2 + 10 2 = 6.

Ostatecznie liczba x jest rozwiązaniem równania | x 2 | = | x 10 | wtedy i tylko wtedy, gdy x = 6.

Zadanie 5

Rozwiąż równanie | x + 6 | = | x + 16 | .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdzy x = 11.

Przekształcamy najpierw nasze równanie w następujący sposób:

| x + 6 | = | x + 16 |

| x ( 6 ) | = | x ( 16 ) |

Widzimy, że szukana wartość x musi być liczbą położoną w równej odległości od liczb 6 i 16 .

Liczba ta jest średnią arytmetyczną liczb 6 i 16 (porównaj poprzednie ćwiczenie).

x = ( 6 ) + ( 16 ) 2 = 6 16 2 = 22 2 = 11

Ostatecznie widzimy, że liczba x jest rozwiązaniem naszego równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 11.

Zadanie 6

Rozwiąż równanie | 2 x + 6 | = | 2 x 12 | .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 3 2 .

Przekształcamy nasze równanie:

| 2 x + 6 | = | 2 x 12 |

| 2 x ( 6 ) | = | 2 x 12 |

Ostatnie równanie mówi, że liczba 2 x jest położona w tej samej odległości od liczb 6 i 12.

Możemy zatem napisać (porównaj poprednie ćwiczenie):

2 x = ( 6 ) + 12 2 = 6 2 = 3

Ponieważ 2 x = 3 , więc x = 3 2 .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 3 2 .

Zadanie 7

Rozwiąż równanie | x + 3 x 1 | = 2.

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdzy x = 5 lub x = 1 3 .

Zbiór rozwiązań równania to { 1 3 , 5 } .

Przede wszystkim zauważmy, że wyrażenie x 1 w mianowniku po lewej stronie równania musi być różne od zera, zatem musi być spełniony warunek x 1 . Równoważnie powiemy, że dziedziną naszego równania jest zbiór R \ { 1 } .

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = 2 i a = x + 3 x 1 .

Liczba x spełnia więc równanie wtedy i tylko wtedy, gdy

x + 3 x 1 = 2 lub x + 3 x 1 = 2.

Zajmiemy się najpierw równaniem x + 3 x 1 = 2. Mnożąc obie jego strony przez x 1 , otrzymujemy kolejno:

x + 3 = 2 ( x 1 )

x + 3 = 2 x 2

x = 5

x = 5

Otrzymana wartość należy do dziedziny równania.

Zajmiemy się teraz równaniem x + 3 x 1 = 2.

Podobnie, jak poprzednio, mnożymy obie jego strony przez x 1 i otrzymujemy kolejno:

x + 3 = 2 ( x 1 )

x + 3 = 2 x + 2

3 x = 1

x = 1 3

Otrzymana wartość również należy do dziedziny równania.

Ostatecznie widzimy, że zbiór rozwiązań naszego równania to { 1 3 , 5 } .

Zadanie 8

Rozwiąż równanie x 2 + 6 x + 9 = x 2 4 x + 4 .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 1 2 .

Przypomnijmy następującą własność wartości bezwzględnej:

Dla dowolnych liczb rzeczywistych a , b zachodzi równość:

a 2 = | a |

Przypomnijmy też wzór skróconego mnożenia:

Dla dowolnych liczb a , b prawdziwe są równości:

( a + b ) 2 = a 2 + 2 a b + b 2 ( a b ) 2 = a 2 2 a b + b 2

Oba wzory zapisujemy czasem w postaci jednego wzoru:

( a ± b ) 2 = a 2 ± 2 a b + b 2

przy czym czytamy go w ten sposób, że albo bierzemy pod uwagę znak "plus" po obu stronach, albo znak "minus" po obu stronach wzoru.

Nasze ćwiczenie. Mamy rozwiązać równanie x 2 + 6 x + 9 = x 2 4 x + 4 .

Na podstawie wzoru skróconego mnożenia ( a ± b ) 2 = a 2 ± 2 a b + b 2 możemy napisać:

x 2 + 6 x + 9 = ( x + 3 ) 2

x 2 4 x + 4 = ( x 2 ) 2

Nasze równanie przyjmuje więc postać:

( x + 3 ) 2 = ( x 2 ) 2

Na podstawie równości a 2 = | a | możemy napisać:

( x + 3 ) 2 = | x + 3 |

oraz

( x 2 ) 2 = | x 2 |

Nasze równanie możemy więc przepisać jako:

| x + 3 | = | x 2 |

czyli, równoważnie,

| x ( 3 ) | = | x 2 |

Stąd ostatecznie otrzymujemy:

x = ( 3 ) + 2 2 = 1 2

Zadanie 9

Rozwiąż równanie x 2 2 x + 1 = | x | .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 1 2 .

Przekształcamy nasze równanie podobnie, jak w poprzednim ćwiczeniu:

x 2 2 x + 1 = | x |

( x 1 ) 2 = | x |

| x 1 | = | x |

Wyrażenie | x | możemy zapisać równoważnie jako | x 0 | , otrzymując równanie:

| x 1 | = | x 0 |

Otrzymujemy stąd:

x = 1 + 0 2 = 1 2

Zadanie 10

Rozwiąż równanie | 2 x 3 | = x .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 1 lub x = 3.

Zbiór rozwiązań równania to { 1 , 3 } .

Lewa strona naszego równania to | 2 x 3 | . Jest ona zawsze nieujemna, ponieważ wartość bezwzględna jest liczbą nieujemną.

Wobec tego prawa strona naszego równania też musi być nieujemna.

Prawa strona naszego równania to x .

Tak więc dziedziną równania jest zbiór tych liczb x , dla których x 0.

Dziedzina ta zapisana w języku zbiorów to przedział 0 , ) .

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = x i a = 2 x 3.

Liczba x jest więc rozwiązaniem równania | 2 x 3 | = x wtedy i tylko wtedy, gdy:

2 x 3 = x lub 2 x 3 = x

Otrzymujemy stąd:

x = 3 lub 3 x = 3

x = 3 lub x = 1

Obie otrzymane wartości należą do dziedziny równania.

Ostatecznie zbiór rozwiązań wyjściowego równania to { 1 , 3 } .

Zadanie 11

Rozwiąż równanie | 4 x + 6 | + x = 0 .

Liczba x jest rozwiązaniem równania wtedy i tylko wtedy, gdy x = 2 lub x = 6 5 .

Zbiór rozwiązań równania to { 2 , 6 5 } .

Przenosimy w naszym równaniu x na prawą stronę ze zmienionym znakiem i otrzymujemy:

| 4 x + 6 | = x

Lewa strona otrzymanego równania to | 4 x + 6 | . Wartość bezwzględna jest liczbą nieujemną. Wobec tego prawa strona naszego równania też musi być nieujemna.

Prawa strona naszego równania to x .

Tak więc dziedziną naszego równania jest zbiór tych liczb x , dla których x 0 czyli x 0.

Dziedzina ta zapisana w języku zbiorów to przedział ( , 0 .

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = x i a = 4 x + 6.

Liczba x jest więc rozwiązaniem równania | 4 x + 6 | = x wtedy i tylko wtedy, gdy:

4 x + 6 = x lub 4 x + 6 = ( x )

Otrzymujemy stąd kolejno:

5 x = 6 lub 4 x + 6 = x

5 x = 6 lub 3 x = 6

x = 6 5 lub x = 2

Wartość x = 6 5 należy do dziedziny ( , 0 .

Wartość x = 2 również należy do dziedziny ( , 0 .

Zatem liczba x spełnia nasze równanie wtedy i tylko wtedy, gdy x = 6 5 lub x = 2.

Zbiór rozwiązań równania to { 2 , 6 5 } .

Zadanie 12

Rozwiąż równanie | x + 2 | = 2 x + 6.

x = 8 3

Określamy, podobnie, jak w poprzednich ćwiczeniach, dziedzinę równania:

2 x + 6 0

x 3

Dziedzina równania zapisana w języku zbiorów to przedzial 3 ; ) .

Korzystamy z równoważności | a | = r a = r lub a = r .

Przyjmujemy w niej r = 2 x + 6 i a = x + 2.

Liczba x jest więc rozwiązaniem równania | x + 2 | = 2 x + 6 wtedy i tylko wtedy, gdy:

x + 2 = 2 x + 6 lub x + 2 = ( 2 x + 6 )

Otrzymujemy stąd kolejno:

x + 2 = 2 x + 6 lub x + 2 = 2 x 6

x = 4 lub 3 x = 8

x = 4 lub x = 8 3

Wartość x = 4 nie należy do dziedziny 3 ; ) .

Wartość x = 8 3 należy do dziedziny 3 ; ) , ponieważ 8 3 = 3 + 1 3 > 3.

Ostatecznie jedynym rozwiązaniem wyjściowego równania jest x = 8 3 .

Nierówności z wartością bezwzględną

Zadanie 13

Rozwiąż nierówność | x | < 4.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy 4 < x < 4.

Równoważnie: x ( 4 , 4 ) .

Zbiór rozwiązań nierowności to ( 4 , 4 ) .

Jeżeli Twój wynik nie jest zgodny z odpowiedzią, kliknij przycisk "Powtórka" poniżej.

Wartość bezwzględna liczby rzeczywistej jest równa odległości tej liczby od liczby 0 na osi liczbowej. Na przykład wartość bezwzględna liczby 5 wynosi 5 . Wartość bezwzględna liczby 5 również wynosi 5 . Obie liczby są położone w odległości 5 od liczby 0 :


modul5.gif

Ma miejsce następujący fakt.

Dla dowolnej liczby rzeczywistej a i dowolnej liczby dodatniej r zachodzą równoważności:

| a | < r r < a < r

| a | r r a r

| a | > r a > r lub a < r

| a | r a r lub a r

Powyższe cztery równoważności możemy sformułować inaczej, używając pojęcia przedziału na osi liczbowej.

| a | < r a ( r , r )

| a | r a r , r

| a | > r a ( , r ) ( r , )

| a | r a ( , r r , )

Nasze ćwiczenie. Mamy rozwiązać nierówność | x | < 4.

Korzystamy z równoważności | a | < r a ( r , r ) w twierdzeniu powyżej.

Przyjmujemy w niej r = 4 i a = x .

Liczba x jest więc rozwiązaniem naszej nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x ( 4 , 4 ) .

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział ( 4 , 4 ) .

Zadanie 14

Rozwiąż nierówność | x | 6.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy 6 x 6.

Równoważnie: x 6 , 6 .

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział 6 , 6 .

Korzystamy z równoważności | x | r r a r .

Przyjmujemy w niej r = 6 i a = x .

Liczba x spełnia więc omawianą nierówność wtedy i tylko wtedy, gdy 6 x 6.

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział 6 , 6 .

Zadanie 15

Rozwiąż nierówność | x | > 8.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x > 8 lub x < 8.

Równoważnie: x ( , 8 ) ( 8 , ) .

Zbiór rozwiązań nierówności to ( , 8 ) ( 8 , ) .

Korzystamy z równoważności | a | > r a > r lub a < r .

Przyjmujemy w niej r = 8 i a = x .

Liczba x spełnia naszą nierówność wtedy i tylko wtedy, gdy x > 8 lub x < 8.

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów ( , 8 ) ( 8 , ) .

Zadanie 16

Rozwiąż nierówność | x | 3.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x 3 lub x 3.

Równoważnie: x ( , 3 3 , ) .

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów ( , 3 ) ( 3 , ) .

Korzystamy z równoważności | a | r a r lub a r .

Przyjmujemy w niej r = 3 i a = x .

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x 3 lub x 3.

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów ( , 3 3 , ) .

Zadanie 17

Rozwiąż nierówność | x 3 | < 5 .

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy 2 < x < 8.

Równoważnie: x ( 2 , 8 ) .

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział x ( 2 , 8 ) .

Korzystamy z równoważności | a | < r r < a < r .

Przyjmujemy w niej r = 5 oraz a = x 3.

Nierówność | x 3 | < 5 jest równoważna parze nierówności:

5 < x 3 < 5

Rozwiązujemy najpierw pierwszą nierówność, czyli 5 < x 3 :

5 < x 3

x < 2

x > 2

Rozwiązujemy następnie drugą nierówność, czyli x 3 < 5 :

x 3 < 5

x < 8

Ostatecznie liczba x jest rozwiązaniem naszej nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy 2 < x < 8.

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział ( 2 , 8 ) .

Zadanie 18

Rozwiąż nierówność | x + 4 | 7.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x 11 , 3 .

Równoważnie: x 11 , 3 .

Zbiór rozwiazań nierówności to przedział 11 , 3 .

Korzystamy z równoważności | x | r r a r .

Przyjmujemy w niej r = 7 i a = x + 4.

Zatem liczba x jest rozwiązaniem nierówności | x + 4 | 7 wtedy i tylko wtedy, gdy 7 x + 4 7.

Rozwiązujemy nierówność 7 x + 4 :

7 x + 4

x 11

x 11

Rozwiązujemy nierówność x + 4 7 :

x + 4 7

x 3

Liczba x jest więc rozwiązaniem naszej nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy 11 x 3.

Równoważnie, x 11 , 3 .

Zbiór rozwiązań nierówności to przedział 11 , 3 .

Zadanie 19

Rozwiąż nierówność | 2 x + 4 | > 1.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x > 3 2 lub x < 5 2 .

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów ( , 5 2 ) ( 3 2 , ) .

Korzystamy z równoważności | a | > r a > r lub a < r .

Przyjmujemy w niej r = 1 i a = 2 x + 4.

Liczba x jest więc rozwiązaniem nierówności | 2 x + 4 | > 1 wtedy i tylko wtedy, gdy:

2 x + 4 > 1 lub 2 x + 4 < 1

Przekształcamy ostatnie dwie nierówności:

2 x > 3 lub 2 x < 5

x > 3 2 lub x < 5 2

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów ( , 5 2 ) ( 3 2 , ) .

Zadanie 20

Rozwiąż nierówność | 4 5 x | 3.

Liczba x jest rozwiązaniem nierówności wtedy i tylko wtedy, gdy x 1 5 lub x 7 5 .

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów , 1 5 7 5 , .

Korzystamy z równoważności | a | r a r lub a r .

Przyjmujemy w niej r = 3 i a = 4 5 x .

Liczba x jest więc rozwiązaniem nierówności | 4 5 x | 1 wtedy i tylko wtedy, gdy:

4 5 x 3 lub 4 5 x 3

Przekształcamy ostatnie dwie nierówności:

5 x 1 lub 5 x 7

Mnożymy każdą nierówność stronami przez 1 , pamiętając przy tym o zmianie kierunku nierówności:

5 x 1 lub 5 x 7

x 1 5 lub x 7 5

Zbiór rozwiązań nierówności to suma przedziałów , 1 5 7 5 , .